CyberTombs

Những Nấm Mồ Vô Hình

Hữu Phương

Thi Phaåm “Kieáp Löu Ñaøy” cuûa Höõu Phöông:  

Taâm Söï Cuûa Moät Baïi Töôùng

Ngaøy 02-07-1988 toâi ñi döï leã kyû nieäm 49 naêm thaønh laäp Phaät Giaùo Hoøa Haûo, toå chöùc taïi Silver Spring, Maryland môùi hay nhaø thô Höõu Phöông, töùc Phoù Ñeà Ñoác Nguyeãn Höõu Chí, ñaõ qua ñôøi vì chöùng ñau tim. Thaät laø moät hung tin ñeán vôùi toâi quaù baát ngôø! Nhaø thô Höõu Phöông  cheát vaøo saùng ngaøy 28-06-1988, theá maø maõi ñeán ngaøy 02-07-1988 toâi môùi hay tin! Ñoù laø moät söï thieáu soùt lôùn cuûa toâi ñoái vôùi tin töùc trong coäng ñoàng vaø thaân höõu.

Treân ñuôøng trôû veà nhaø, toâi cöù suy nghó maõi veà nhaø thô Höõu Phöông vaø laáy laøm tieác laø ñaõ khoâng hay bieát sôùm ñeå ñi tieãn ñöa ngöôøi quaù coá ñeán nôi an nghó cuoái cuøng cho troïn tình troïn nghóa, vì duø sao chuùng toâi cuõng mang cuøng maøu aùo (Haûi Quaân) vaø töøng vieát baøi treân nguyeät san Löôùt Soùng cuûa Haûi Quaân Vieät Nam Coäng Hoøa tröôùc naêm 1975.

Luùc coøn ôû trong nöôùc, toâi khoâng coù dòp gaëp gôõ nhaø thô Höõu Phöông baèng xöông baèng thòt, maø chæ bieát nhau treân maët baùo. Maõi ñeán naêm 1982 chuùng toâi môùi coù dòp laøm vieäc chung vôùi nhau trong UÛy Ban Lieân Laïc Vaø Phoái Hôïp Ngöôøi Vieät Quoác Gia ñeå hình thaønh Ñaïi Hoäi II töùc Ñaïi Hoäi Lieân Hieäp Ngöôøi Vieät Quoác Gia Haûi Ngoaïi, trieäu taäp taïi Hoa Thònh Ñoán töø 11 ñeán 13-06-1983. Ñaïi Hoäi II laø haäu thaân cuûa Ñaïi Hoäi I do cöïu Daân Bieåu Don Bailey trieäu taäp naêm 1982, maø baùo Vaên Ngheä Tieàn Phong goïi ñuøa laø “Ñaïi Hoäi Ñoàng Baùi Laïy”. Ñaïi Hoäi II thaønh laäp toå chöùc coù teân laø Lieân Minh Vieät Nam Töï Do.

Luùc baáy giôø toâi ñaïi dieän cho nhaø vaên Nhò Lang, noùi rieâng, vaø Coäng Ñoàng Vieät Nam Haûi Ngoaïi, noùi chung; coøn nhaø thô Höõu Phöông thì ñaïi dieän cho Hoäi Cöïu Chieán Só VNCH cuûa cöïu TNS Traàn Ngoïc Nhuaän (cöïu Ñaïi Taù Traàn Ngoïc Nhuaän laø baïn thaân cuûa nhaø thô Höõu Phöông khi hai ngöôøi coøn laø só quan caáp UÙy vaøo thaäp nieân 50). Chuùng toâi laøm vieäc chung vôùi nhau roøng raõ treân 6 thaùng môùi hình thaønh ñöôïc Ñaïi Hoäi II. Nhaø thô Höõu Phöông ñöôïc anh em baàu laøm Ñieàu Hôïp Vieân vaø Tröôûng Ban Toå Chöùc Ñaïi Hoäi; coøn toâi giöõ chöùc vuï Phoù. Nhöng moïi vieäc toå chöùc Ñaïi Hoäi thì nhaø thô Höõu Phöông ñeàu doàn cho toâi vaø caùc anh chò em khaùc, coøn oâng thì thong dong, saùng Chuû Nhaät naøo cuõng ñi ñaùnh tennis.

Trong nhöõng thaùng laøm vieäc chung vôùi nhau, nhaø thô Höõu Phöông laø ngöôøi ñieàm ñaïm nhaát, tính tình côûi môû, khoâng heà lyù luaän oàn aøo hay baét beû ngöôøi khaùc. Döôøng nhö oâng khoâng tha thieát chi laém veà caùi Ñaïi Hoäi saép thaønh hình. OÂng ñeán hoïp vì giöõ lôøi höùa vôùi baïn, töùc TNS Traàn Ngoïc Nhuaän. Theo toâi bieát thì nhaø thô Höõu Phöông khoâng coù tham voïng chính trò, maø traùi laïi oâng coøn coù veû chaùn noù. Coù laàn nhaø thô Höõu Phöông taâm söï vôùi toâi: “Moi naûn laém toi aø! Vieäc naøy cuõng khoâng ñi tôùi ñaâu. toi raùng giuùp moi ñeå hoaøn thaønh xong Ñaïi Hoäi roài mình nghæ cho khoûe”.

Khi Ñaïi Hoäi II thaønh hình, vôùi tö caùch laø Tröôûng Ban Toå Chöùc, nhaø thô Höõu Phöông leân dieãn ñaøn ñoïc baøi dieãn vaên khai maïc roài oâng laëng leõ ruùt lui ngoài im döôùi haøng gheá. Suoát Ñaïi Hoäi, chaúng nhöõng oâng khoâng heà ra tranh cöû moät chöùc vuï naøo maø coøn töø choái taát caû caùc lôøi ñeà nghò cuûa caùc tham döï vieân. Toâi cuõng bieát tröôùc neân tìm ñuû moïi lyù do ñeå thoái thaùc caùc lôøi ñeà nghò.

Töø sau Ñaïi Hoäi II, nhaø thô höõu Phöông vaø toâi thöôøng ñieän thoaïi cho nhau, trao ñoåi taâm söï vaø baøn luaän veà thô vaên chöù khoâng heà nhaéc tôùi chính trò.

Thaùng 07-1983, nhaø thô Höõu Phöông göûi taëng toâi taäp baûn thaûo “Kieáp Löu Ñaøy” cuûa oâng (khoâng roõ taäp I hay laø taäp II vì taùc giaû khoâng ñeà chi caû. Sau naøy toâi môùi nghó ñoù laø taäp II vì oâng coù noùi raèng taäp kia oâng ñaõ vöùt ôû ñaâu ñoù maø khoâng tìm thaáy). Göûi keøm vôùi taäp thô laø moät laù thö vieát maáy doøng taâm söï (xin xem thuû buùt ñính keøm). Ñeán thaùng 03-1984, nhaø thô Höõu Phöông laïi göûi taëng tieáp taäp baûn thaûo maø toâi ñoaùn laø “Kieáp Löu Ñaøy” taäp III vì khoâng coù töïa ñeà. Nhö vaäy laø toâi thieáu maát taäp I. Taäp göûi laàn ñaàu, oâng laøm töø 28-09-1981 ñeán 06-07-1983 vaø taäp III ñaùnh daáu töø 09-12-1983 ñeán 16-03-1984.

Toâi ñoïc qua 2 taäp baûn thaûo Kieáp Löu Ñaøy, choïn ñaêng moät baøi treân baùo Vieät Nam Thôøi Baùo do toâi chuû tröông vì nhaø thô coù nhaän lôøi coäng taùc. Sau ñoù, oâng coù göûi theâm hai baøi tham luaän, moät baøi kyù teân thaät qua nhan ñeà “Taäp theå Quaân ñoäi: Söùc maïnh caàn ñöôïc theå hieän vaø cuûng coá”, vaø moät baøi khaùc kyù döôùi buùt hieäu Höõu Phöông: “OÂn coá tri taân”.

Trong baøi “Taäp theå Quaân ñoäi: Söùc maïnh caàn ñöôïc theå hieän vaø cuûng coá”, oâng nhaän ñònh nhö sau: “Chuùng toâi thieát töôûng vieäc hoäi tuï quaân nhaân—duø lôùn hay nhoû, cho muïc ñích ñoäng hay tænh, daán thaân choáng Coäng hay thuaàn tuùy aùi höõu—ñaõ ñöôïc phaùt sinh töø caùi goïi laø ‘maëc caûm thua baïi tröôùc keû thuø’, maø leõ ra Quaân Löïc VNCH ñaõ aên töôi nuoát soáng loaøi quûi quaùi ñoù treân moät traän chieán cuoái cuøng roài”. Caû cuoäc ñôøi trai treû cuûa oâng ñaõ hieán daâng cho quaân ñoäi. Nguoàn thô cuûa oâng cuõng xuaát phaùt töø nhöõng thaùng naêm leânh ñeânh treân bieån caû. Baèng vaøo loøng yeâu nöôùc, tính tình ñoân haäu vaø nieàm caûm xuùc cuûa moät thi nhaân, nhaø thô Höõu Phöông tha thieát keâu goïi taäp theå quaân nhaân haõy ñoaøn keát laïi ñeå ñaùnh ñuoåi keû thuø chung. OÂng vieát: “Chuùng ta caàn tích cöïc hôn, neáu thaáy coøn xa haõy gaàn nhau laïi. Maëc ai chaâm bieám, maëc ai mæa mai, chuùng ta khoâng naûn chí sôøn loøng. Chuùng ta phaûi cuûng coá söùc maïnh cuûa chính chuùng ta, moät thöù söùc maïnh khoâng tuøy thuoäc vaøo göôm suùng nöõa nhöng tuøy vaøo söï hôïp nhaát yù chí cuøng haønh ñoäng. Nhöõng veát ñen trong quaù khöù seõ môø phai moät khi söùc maïnh ñoù ñöôïc theå hieän vaø phaùt trieån ñeàu khaép. Thaùnh Kinh ñaõ coù lôøi: ‘Ñöùc tin ñaõ cöùu laáy ngöôøi’”.

Trong baøi “OÂn coá tri taân”, nhaø thô Höõu Phöông nhaän ñònh veà giôùi laõnh ñaïo Mieàn Nam nhö sau: “Chuùng ta khoâng mong nguyeân Toång Thoáng Nguyeãn Vaên Thieäu tuaån tieát nhöng chuùng ta nghó raèng giaù maø phaûn öùng cuûa oâng can cöôøng hôn nhöõng lôøi nguyeàn ruûa suoâng nhaém vaøo nöôùc baïn ñoàng minh, coù leõ tinh thaàn quaân daân luùc ñoù khoâng suy suïp thaûm thöông nhö vaäy. Neáu oâng khoâng töøng tuyeân boá soáng cheát vôùi anh em quaân só thì oâng coù theå baát chaáp nhuïc vinh. Nhöng oâng ñaõ töøng hoâ haøo chieán ñaáu ñeå roài khoâng noi ñöôïc taám göông naøo cuûa ngöôøi xöa thì thaät ñaùng cheâ traùch vaäy!”

Nhöõng baøi tham luaän cuûa nhaø thô Höõu Phöông nhö laø nhöõng lôøi taâm söï hôn laø nhöõng lôøi leõ ñao to buùa lôùn cuûa moät chính khaùch hay moät bình luaän gia. Lôøi leõ oân hoøa, oâng khoâng qui traùch loãi laøm maát nuôùc cho moät caù nhaân naøo, maø theo oâng caû taäp theå daân quaân caùn chính ñeàu coù phaàn naøo loãi laàm vaø traùch nhieäm: “Sau möôøi naêm troâi qua vaø moïi xaùo troän ñaõ laéng ñoïng, chuùng ta töø lôùn chí beù caàn töï soi laáy mình qua laêng kính thôøi gian ñeå ñöøng traùch cöù ai maø haõy töï cheâ traùch laáy mình tröôùc nhöùt. Nhöõng keû ñaõ töøng aên treân ngoài truôùc caøng phaûi töï nhaän chaân vaø töï pheâ phaùn, vì chaúng coù lôøi pheâ phaùn naøo hôn chính löông tri cuûa mình”.

Nhaø thô Höõu Phöông luùc naøo cuõng tha thieát ñeán vaán ñeà ñoaøn keát. Ñeå keát luaän baøi “OÂn coá tri taân”, oâng vieát: “Nhöõng vieäc caàn laøm vaø phaûi quyeát taâm hôn caû laø noái voøng tay lôùn giöõa nhau baát phaân dò bieät. Ngoài laïi vôùi nhau nhö mieäng ngöôøi thöôøng noùi. Gaàn laïi vôùi nhau trong tình maùu muû anh em, baèng moät thöù tình huyeát thoáng daân toäc. Hieän taïi, chuùng ta vaãn chöa laøm ñöôïc vieäc ñoù! Neáu bao laâu chöa laøm ñöôïc vieäc ñoù thì ñöøng neân hoâ haøo gì nöõa heát! Ñöøng mong taïo döïng ñaïi cuoäc. Cuõng ñöøng mô giaác mô hoài höông. Neáu chöa chaân thaät vôùi chính mình thì con ñöôøng phuïc hoài ñaát nöôùc chæ laø aûo töôûng maø thoâi!”

Baây giôø ngoài ñoïc laïi hai baøi tham luaän cuûa nhaø thô Höõu Phöông, toâi thaáy nieàm mô öôùc cuûa oâng thaät laø tha thieát vaø chí lyù. Tieác raèng oâng ñaõ ra ñi quaù sôùm, chöa ñöôïc toaïi nguyeän nieàm mô öôùc cuûa mình.

Toâi ngoài laàn giôû töøng trang thô trong hai taäp baûn thaûo Kieáp Löu Ñaøy cuûa nhaø thô Höõu Phöông, ñoïc laïi nhöõng baøi thô cuûa oâng, baét gaëp nhöõng lôøi taâm söï cuûa moät vieân Töôùng bò troùi tay khoâng cho chieán ñaáu vaø chieán thaéng. Chöùc vò cuoái cuøng cuûa oâng tröôùc khi rôøi khoûi VN laø Tö Leänh Haønh Quaân Bieån. Moät vò Töôùng chæ huy löïc löôïng ñaùnh ñaám treân bieån caû maø khoâng ñöôïc ra leänh baén moät vieân ñaïn haûi phaùo naøo vaøo ñaàu ñòch quaân thì thöû hoûi laøm sao maø oâng khoâng ñau loøng, uaát haän cho ñöôïc?

Ñaát nöôùc nhö xa taän coõi naøo

Trieàn mieân vaêng vaúng tieáng hôøn ñau

Sau löng dó vaõng kinh hoaøng laém

Cuoái kieáp mong sao traû nôï ñaàu.

(Neáu phaûi)

OÂng chöa traû ñöôïc “nôï ñaàu” thì ñaõ boû cuoäc, khoâng kòp nhìn thaáy ngaøy vui cuûa daân toäc, moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc bình yeân:

Töông lai naøo höùa heïn thaàn tieân

Cho nöôùc cho daân heát muoän phieàn

Neáu phaûi neân caàn ta thaû nhòp

Mong raèng queâ meï höôûng bình yeân.

(Neáu phaûi)

Kieáp soáng löu ñaøy ñaõ laøm cho con tim ngöôøi duõng Töôùng boàn choàn, ray röùt, baát an:

Thaân phaän ta nuùi buoàn

Moät khoaûng daøi löu vong

Ai töøng giöông cung noû

Coøn nghó gì nöõa khoâng?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ta nuoâi hoàn ta laïi

Vun theâm chí quaät cöôøng

Sau moät laàn thua baïi

Thaønh trì phaûi vöõng hôn.

Vöõng loøng ñi! Chieán só!

Khi ñaõ quyeát taâm roài

Ngaøy qua thoâi ñöøng nghó

Ngaøy mai raïng höôùng trôøi.

(Ai töøng giöông cung noû)

Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi an nhieân töï taïi thì cuoäc soáng vaät chaát ôû Myõ haún laø nôi thaàn tieân, nhöng ñoái vôùi moät “baïi Töôùng”, laïi laø moät thi só, thì cuoäc soáng taïm bôï ôû xöù ngöôøi chæ laø moät vuøng ñaát ñìu hiu, buoàn baõ:

Trô vô ñaát khaùch ngaïi nguøng

Hoàn ta lô löûng giöõa vuøng ñìu hiu.

(Ngheïn ngaøo troâng thaáy maøu xanh caây laù xöù ngöôøi)

Trong moät buoåi du xuaân xem hoa Anh Ñaøo nôû ôû Hoa Thònh Ñoán, nhaø thô chaúng nhöõng khoâng vui maø coøn caûm thaáy buoàn:

Ñaàu xuaân thieân haï daäâp dìu

Ngôø ñaâu vöôøn ñaõ ruïng nhieàu caùnh hoa

Laïnh ñoâng coøn ñoù buoát da

Nieàm vui chôït thaáy xoùt xa laïnh luøng

(Ñaàu xuaân ñi xem hoa ñaøo nôû)

Maøu laù, maøu coû, maøu hoa xöù ngöôøi laøm cho nhaø thô chaïnh loøng nghó tôùi thaân phaän con ngöôøi löu vong aên ñaäu ôû nhôø:

Laù röøng choác ñoù hieän nhanh

Moät tuaàn thaáy laïi ñaõ xanh caû vuøng

OÂ hay! AÁm laïnh töông phuøng

Bieác leân ngaøn coû böøng böøng saéc vui

Baâng khuaâng nhìn ngaém xöù ngöôøi

Noãi loøng chung ñaäu nghóa ñôøi vong noâ

(Bieån laù)

Bôûi theá nhaø thô luùc naøo cuõng mong moûi coäng ñoàng ngöôøi Vieät Nam taïi haûi ngoaïi neân keát hôïp ñeå taïo thaønh söùc maïnh haàu giaûi cöùu queâ höông:

Vì quoác gia ta phaûi deïp tö thuø

Ngöôøi quoác gia chæ coù moät taâm tö

Thoáng khoå ñoàng höông xui ta keát hôïp

Muïc ñích giuùp chinh nhaân mau thaéng cuoäc

Dieät baïo taøn bình trò laïi giang sôn

(Baøi hoïc ñoaøn keát)

Vaø nhaø thô quan nieäm raèng nöôùc non laø treân heát, laø taát caû:

Nöôùc non laø taát caû

Vieät Nam khoâng chaøo thua

Phaûi huy hoaøng saùng giaù

Vieät Nam khoâng phai môø

(Nöôùc non laø taát caû)

Nhaø thô Höõu Phöông tha thieát moät ngaøy veà queâ höông, boùng côø vaøng ba soïc ñoû seõ laïi bay phaát phôùi khaép trôøi Nam:

Neáu ta chöa veà ven bieân ñoù

Chaúng phaûi phai sôøn yù ñaáu tranh

Maø bôûi ngöôøi ta khoâng muoán giöõ

Nguyeän theà vì nöôùc chaúng maøng danh.

Neáu ta chöa veà thoân xoùm ñoù

Laø quyeát taâm chung chöûa roõ raøng

Thieân haï laém ñieàu hôn chaët daï

Keát tình xaây döïng laïi giang san.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Neân ta luoân nghó ngaøy mai aáy

Thoân xoùm ven bieân ngaäp saéc vaøng

Soïc ñoû ngaøy xöa böøng ñoû laïi

Huy hoaøng phôi phôùi khaép trôøi Nam.

(Neáu…)

Nhöng qua naêm thaùng ôû xöù ngöôøi, taäp theå ngöôøi Vieät vaãn chöa coù ñöôïc söï ñoaøn keát thöïc söï. Cuoäc ñoåi ñôøi ñaõ laøm cho loøng ngöôøi baêng hoaïi, traät töï ñoåi thay neân coù luùc nhaø thô cuõng ngao ngaùn cho tình ñôøi:

Maûnh trôøi naøo ñoù toâi mô öôùc

Vaãn thaáy muø taêm moät bieån buoàn

Maûnh hoàn naøo ñoù toâi mong giöõ

Chæ laø hö aûo boùng hoaøng hoân.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Caùi thuù veà khôi xin giaõ bieät

Gioù baõo ngaøy xöa quaù raõ rôøi

Cuõng chaúng coøn gì toâi tha thieát

Im laëng maø xem chuyeän ñoåi dôøi.

(Öôùc voïng giaõ töø)

Xoùt xa cho cuoäc ñoåi dôøi cuõng laø xoùt xa cho thaân phaän mình, thaân phaän cuûa moät anh huøng ngaõ ngöïa:

Phaûi coøn luoàn loït bao nhieâu

Bao nhieâu cho giaùp hai chieàu thaáp cao

Cung quan ngaøy tröôùc töï haøo

Ngaøy nay noâ boäc theùt gaøo döûng döng

Vaãn mô gioù thoác ñoäng röøng

Böùng caây dôøi nuùi moät vuøng doïc ngang

Nhöng roài hoå ñaõ rôøi hang

Sôn laâm huøng vó ngôõ ngaøng ñoù thoâi

Chín naêm hoøn ñaù laên ñoài

Trô vô döôùi luõng, ñænh trôøi bao la.

(Anh huøng ngaõ ngöïa)

Nhöõng naêm cuoái cuøng cuûa cuoäc ñôøi, nhaø thô Höõu Phöông coù caùi nhìn yeám theá veà cuoäc ñôøi tò naïn vaø thaân theá nhö sau:

Cuûa nhöõng ngöôøi thaân, cuûa baïn beø

Cuûa nöôùc non chöø xa caùch quaù

Khoâng sao möôøng töôïng nhöõng haøng me…

Thaân theá chæ coøn moäng vieãn voâng

Cuoái ñôøi hiu haét boùng hoaøng hoân

Cheát caû töông lai, ñuoái caû hoàn.

(Ngaøy thaùng thu daàn)

Qua baøi thô “Nieàm tin cuoái moät ñôøi ngöôøi”, laøm ngaøy 16-03-1984, baøi thô chaám döùt thi taäp Kieáp Löu Ñaøy taäp III, taâm söï cuûa nhaø thô Höõu Phöông göûi vaøo ñöùc tin Chuùa Ki-Toâ (vì oâng laø tín ñoà Thieân chuùa giaùo), nhöng laïi nhuoám maøu Laõo giaùo:

Baây giôø nöûa kieáp giaø nua

Buoàn vui thaáp thoaùng nieàm tröa noãi chieàu

Kieâu sa laø tính cuûa dieàu

Ngöûa nghieâng tröôùc gioù cuõng lieàu caát cao

Anh huøng chí lôùn queân sao

Daãu raèng thua cuoäc chieán baøo vöùt ñi

Baây giôø ngaùt coõi thieân di

Hoàn chim vaãn muoán quay veà toå xöa

Theá gian chen chuùc loïc löøa

Loøng coøn voïng ñoäng chaúng tröa chaúng chieàu

Caàm nhö chæ bieát tin yeâu

Cho ta coøn moãi giaùo ñieàu kính toân

Trôøi am hieåu noãi vui buoàn

Tröôùc sau sau tröôùc moät hoàn moät thaân

Trieàu cao ñoå xuoáng nguïc traàn

Lao lung maáy kieáp vaãn coøn hoài sinh

Toâi chæ nhaän ñöôïc coù hai taäp baûn thaûo taäp thô Kieáp Löu Ñaøy cuûa nhaø thô Höõu Phöông neân khoâng ñuû taøi lieäu ñeå vieát heát veà taâm söï cuûa oâng—taâm söï cuûa moät vò Töôùng yeâu nöôùc maø nöûa ñuôøng bò troùi tay. Khi coøn ôû trong nöôùc, nhaø thô Höõu Phöông ñaõ xuaát baûn thô, raát tieác toâi khoâng coøn nhôù nhan ñeà vaø cuõng khoâng thuoäc moät baøi thô naøo cuûa oâng, maëc duø toâi ñaõ ñoïc khaù nhieàu thô cuûa oâng treân nguyeät san Löôùt Soùng cuûa HQVNCH vaø treân tôø Phoå Thoâng cuûa Nguyeãn Vyõ trong hai thaäp nieân 60 vaø 70.

Trong thôøi gian löu vong ôû haûi ngoaïi, nhaø thô Höõu Phöông laøm khaù nhieàu thô nhöng oâng raát ít khi ñaêng thô, thænh thoaûng coù ñaêng treân ñaëc san Ngaøy Veà vaø gaàn ñaây treân Dieãn Ñaøn Thuû Ñoâ. Moät baøi thô ñaêng treân Dieãn Ñaøn Thuû Ñoâ soá 44, thaùng 05-1988, coù leõ laø baøi thô cuoái cuøng cuûa nhaø thô Höõu Phöông chaêng?

Taâm söï cuûa nhaø thô Höõu Phöông qua thô oâng coøn raát nhieàu vaø daøi, moät baøi vieát khoâng theå naøo dieãn taû heát ñöôïc. ÔÛ ñaây, ngöôøi vieát chæ ñeà caäp ñeán moät khía caïnh nhoû cuûa cuoäc ñôøi oâng, taâm söï cuûa moät “baïi Töôùng” bò troùi tay vaø bò ñaåy ñi löu ñaøy nôi haûi ngoaïi. Toâi coøn muoán vieát nhieàu hôn nöõa veà nhaø thô Höõu Phöông, veà moäng öôùc, veà taâm söï thaàm kín, veà cuoäc ñôøi tình aùi cuûa oâng… Nhöng trang baùo coù haïn vaø thôøi giôø khoâng cho pheùp neân toâi xin taïm ngöng ôû ñaây, mong coù dòp khaùc seõ vieát theâm ñeå khoâng phuï loøng mong ñôïi cuûa nhaø thô ñaõ göûi gaám nôi toâi khi oâng coøn soáng.

“Khi naøo VL daønh thôøi giôø tích cöïc cho vaên ngheä, thì xin nhôù ñeán toâi”. Nhaø thô vieát cho toâi ngaøy 07-071983. Moät lôøi göûi gaám maø cuõng laø lôøi traên troái sau cuøng cuûa nhaø thô Höõu Phöông. Toâi ñaõ khoâng laøm ñuùng nhö ñieàu oâng ñaõ mong moûi nôi toâi vì quaù baän roän vôùi nhöõng vaán ñeà khaùc tích cöïc hôn vaán ñeà vaên ngheä. Nay, caùi cheát cuûa oâng ñaõ thoâi thuùc toâi, ít ra toâi phaûi vieát ñoâi doøng veà ngöôøi quaù coá cho phaûi ñaïo laøm ngöôøi.

Maáy naêm tröôùc ñaây coù laàn nhaø thô Höõu Phöông môøi vôï choàng chuùng toâi qua nhaø chôi, nhöng toâi cöù heïn maõi maø chöa coù dòp ñi. Coù laàn toâi ngoû yù muoán gaëp Töôùng Ngoâ Quang Tröôûng thì nhaø thô Höõu Phöông ñeà nghi: “Toi qua nhaø moi duøng côm toái, saün dòp ñoù moi môøi Töôùng Tröôûng ñeán duøng côm ñeå toi noùi chuyeän vôùi oång”. Theá roài toâi cuõng heïn laàn heïn löõa cho ñeán hoâm nay vaãn chöa thöïc hieän ñöôïc cuoäc gaëp gôõ ñoù.

Nhaø thô Höõu Phöông thöôøng duøng “moi”, “toi” vôùi toâi vì oâng quen mieäng vaø coi toâi laø ngöôøi thaân. Toâi luùc naøo cuõng kính troïng ngöôøi lôùn tuoåi hôn mình, neáu thaân thieát laém thì goïi baèng “anh”. Vôùi nhaø thô Höõu Phöông, tieáng “anh” coøn coù hai nghóa: ñaøn anh trong quaân ñoäi vaø ñaøn anh trong thi ñaøn.

Caùi cheát quaù baát ngôø cuûa nhaø thô Höõu Phöông laøm toâi suy nghó maáy hoâm lieàn, thöông tieác moät ngöôøi coù loøng vôùi queâ höông vaø moät ngöôøi coù tö töôûng. Maëc duø oâng khoâng hoaït ñoäng ngoaøi aùnh saùng, nhöng luùc naøo oâng cuõng aâm thaàm vaän ñoäng anh em cöïu quaân nhaân neân ngoài laïi vôùi nhau. OÂng khoâng ham danh, ham quyeàn. OÂng khoâng thích chöùc töôùc keâu to maø thöïc löïc chaúng coù gì. Ñaây, nhöõng lôøi thô cuûa oâng ñaõ chöùng minh ñieàu ñoù:

Daàu maáy trôøi ngaên trôû

Khi quyeát thaéng gian taø

Baây giôø khoâng thaønh söï

Traêm naêm chaúng muoän maø.

(Moäng lôùn)

Quaû thaät laø moät moäng lôùn, nhöng moäng lôùn trong aâm thaàm, trong thaâm taâm cuûa moät duõng Töôùng vaø moät con ngöôøi aùi quoác. Neáu coù ai cheâ traùch gì oâng, xin môøi ñoïc ñoaïn thô sau ñaây thì seõ hieåu oâng:

Laøm thô töùc nguyeän caàu

Cho hoàn ta hoùa giaûi

Qua ñeâm daøi khaéc khoaûi

(Lôøi ñaùp)

OÂng cuõng quan nieäm veà cuoäc ñôøi moät caùch raát ñôn giaûn nhöng cuõng raát yù nghóa. Coù leõ oâng ñoaùn ñöôïc caùi cheát cuûa mình gaàn keà (maëc duø oâng raát khoûe maïnh, môùi 52 tuoåi, vaãn ñaùnh tennis haøng tuaàn) neân taâm söï qua baøi thô “Sau moät khoaûng daøi lau laùch”:

Soáng cheát nay mai naøo ai bieát ñöôïc

Maùy giaø nua lô ñeånh choác ngöøng xoay

Baïn beø naêm xöa tin veà boû cuoäc

Ñeán tuoåi naøy phaàn soá chæ laø may.

Ñaõ tôùi luùc ta khoâng coøn hoaûng sôï

Hai tay xuoâi khoâng hoå theïn hôn laø

Soáng laây laát moät khoaûng ñôøi dang dôû

Vaù víu hoaøi laïnh vaãn thaám vaøo da.

Caùi “laïnh” ôû ñaây laø caùi laïnh cuûa thôøi theá, cuûa tình ngöôøi. OÂng ñaõ hieåu ñöôïc theá naøo laø cuoäc ñoåi ñôøi bi thaûm, vì:

Höõu danh roài cuõng buoâng xuoâi

Moâi naøo löu giöõ nuï cöôøi hoâm nay.

Hay:

Moät khi muïc röûa hình haøi

Danh cao caøng toû mæa mai phaän ngöôøi

(Baûng vaøng möôøi naêm phuïc vuï coâng ty)

Bôûi theá nhaø thô Höõu Phöông luoân luoân mong moûi moät ngaøy veà queâ höông ñeå oâng ñöôïc gaëp laïi baø meï giaø vaø ngöôøi chò. OÂng thuùc giuïc moïi ngöôøi “haõy heïn nhau veà”:

Moät thaùng nöõa ta veà

Raèng töï do phaûi thaéng truôùc gian taø

Naéng töï do seõ laøm maàu môõ laïi

Ñaát Mieàn Nam khoâng theå chìm xuoáng maõi

Trong ñieâu taøn vaø saàu haän chia ly.

Daãu traêm naêm ta vaãn heïn nhau veà

Daãu xa xaêm ta cuõng heïn nhau veà

Mieàn Nam muoân ñôøi vaãn phaûi thuoäc veà ta…

Moät lôøi mô öôùc ñôn sô vaø moäc maïc theá maø oâng khoâng thöïc hieän ñöôïc:

Ta veà vôùi maùi nhaø xöa

Lieáp khoai, buoäi chuoái, haøng döøa haân hoan

Giaõ töø cuoäc soáng ñi hoang

Ta veà vôùi meï—thieân ñaøng cuûa ta

Vaãn mong töø sôùm ñeán taø

Vaãn mong cho tôùi khi xa coõi ñôøi

Roài mong vaãn tieáp vôùi ngöôøi

Ñeán khi non nöôùc xanh ngôøi töï do.

(Ñieàu mong moãi saùng)

Nhaø thô Huõu Phöông sinh tröôûng taïi Beán Tre. OÂng gia nhaäp Haûi Quaân Vieät Nam naêm 1953. Sau 22 naêm quaân nguõ, caùi cheát cuûa oâng ñaõ ñeå laïi bieát bao nhieâu thöông tieác cho baïn ñoàng ñoäi, cho nhöõng ngöôøi phuïc vuï döôùi quyeàn oâng vaø cho nhöõng ñoäc giaû meán moä thi taøi cuûa oâng. Nhaø thô Höõu Phöông khoâng chæ laø moät nhaø thô cuûa Haûi Quaân nhö nhieàu ngöôøi töôûng, maø oâng laø moät thi só cuûa thi ñaøn Mieàn Nam Vieät Nam trong suoát 3 thaäp nieân 50, 60 vaø 70.

Hoâm döï Hoäi Nghò Vaên Buùt Vieät Nam Haûi Ngoaïi nhoùm hoïp taïi Hoa Thònh Ñoán, toâi ñaõ gaëp laïi nhaø thô Höõu Phöông trong nhöõng giaây phuùt ngaén nguûi. Hoûi oâng bao giôø in thô thì oâng cöôøi vaø cho bieát: “Anh em döï ñònh taùi baûn taäp thô cuõ, khoâng bieát bao giôø môùi xong”. Chính oâng cuõng khoâng bieát ñöùa con tinh thaàn cuûa mình bao giôø môùi in xong thì toâi laøm sao bieát ñöôïc! Toâi chæ bieát hai taäp baûn thaûo Kieáp Löu Ñaøy hieän naèm tröôùc maët toâi vaø hình aûnh cuûa nhaø thô Höõu Phöông nhö ñang ngoài ñoái dieän khi toâi vieát nhöõng doøng kyû nieäm naøy.

Xin caàu nguyeän höông hoàn nhaø thô Höõu Phöông sôùm veà Nöôùc Chuùa ñeå xa laùnh caùi “Kieáp Löu Ñaøy” nghieät ngaõ naøy.

(Ñöùc Phoá, ngaøy 17-07-1988)

NOÃI BUOÀN CUÛA COÁ THI SÓ HÖÕU-PHÖÔNG

Trong “Nöôùc Non Ta Thaêm Thaúm Noãi Buoàn”

Toâi coøn giöõ ñöôïc taäp baûn thaûo thô thöù hai cuûa Coá Thi-só Höõu-Phöông, “Nöôùc Non Ta Thaêm Thaúm Noãi Buoàn”, maø nay toâi môùi coù dòp ñoïc laïi. Taäp baûn thaûo naøy goàm 43 baøi thô, trong ñoù coù baøi thô “Ngheïn Ngaøo Troâng Thaáy Maøu Xanh Caây Laù Xöù Ngöôøi” ñaõ ñöôïc taùc giaû chuyeån sang Anh ngöõ “The Natural Green Revives Within Me Memories of My Homeland”. Caùc baøi thô trong thi taäp naøy ñaõ ñöôïc taùc giaû saùng taùc trong khoaûng thôøi gian töø thaùng 9 naêm 1981 tôùi thaùng 6 naêm 1983. Töïa ñeà cho thi taäp naøy khoâng chính thöùc ñöôïc taùc giaû choïn, maø do ngöôøi vieát choïn töø caùc töïa ñeà khaùc nhau ôû ngoaøi bìa taäp baûn thaûo, chaúng haïn nhö: Buoàn Vieät Nam, Buoàn AÙ Vieät, Nöôùc Non Ta Thaêm Thaúm Noãi Buoàn, Nhöõng Ngaøy Quaïnh Hiu, Non Soâng Tuûi Buoàn, Thaùng Ngaøy Haét Hiu, Kieáp Löu Ñaøy, vaø Ñaâu Laø Ñaát Soáng. Vì “Kieáp Löu Ñaøy” ñaõ ñöôïc taùc giaû choïn cho thi taäp thöù nhaát maø ngöôøi vieát ñaõ giôùi thieäu tröôùc ñaây, cho neân khoâng ñöôïc choïn laøm töïa ñeà cho thi taäp naøy. Coøn laïi baûy töïa ñeà kia, ngöôøi vieát thaáy “Nöôùc Non Ta Thaêm Thaúm Noãi Buoàn” laø thích hôïp nhaát neân ñöôïc choïn vì noù noùi leân ñöôïc noãi buoàn cuûa taùc giaû.

Mang kieáp soáng tò naïn hay “Kieáp Löu Ñaøy” laø moät noãi buoàn trieàn mieân, khoâng bao giôø chaám döùt, nhaát laø ñoái vôùi nhaøthô nhö nhaø thô Höõu-Phöông. Ngoaøi maët, nhaø thô Höõu-Phöông luùc naøo cuõng giöõ nuï cöôøi bình thaûn vaø töôi taén, nhöng trong loøng oâng thì ñau nhö caét, roái nhö tô. Khoù coù ai hieåu ñöôïc noãi loøng cuûa thi só Höõu-Phöông neáu chöa coù dòp ñoïc nhöõng baøi thô cuûa oâng. Töø nhöõng caûnh vaät chung quanh oâng, nhö maøu laù cuûa caây, maøu tuyeát traéng, maøu maây ñen aûm ñaïm, tieáng gioù rít, côn laïnh cuûa muøa Ñoâng, nhöõng con ñöôøng khuùc khuyûu, v.v…, thaûy ñeàu laøm cho taâm hoàn thi nhaân xuùc ñoäng, khieán oâng nghó tôùi thaân phaän mình vaø thaân phaân queâ höông. Chæ moät côn laïnh ñaàu muøa cuûa muøa Ñoâng cuõng ñuû laøm cho thi nhaân xuùc ñoäng:

Môùi veà côn laïnh ñaõ tieâu sô

Laù chöa ruïng xuoáng hoàn ngô ngaùc

Daãu theá khoâng chuøn tröôùc xaùc xô.

(Neáu Phaûi)

Nhieàu ñeâm chaïnh loøng nghó tôùi queâ höông, thi só Höõu-Phöông chæ mong laøm sao traû ñöôïc ôn ñaát nöôùc nhö oâng ñaõ töøng laøm trong suoát cuoäc ñôøi binh nghieäp qua 22 naêm:

Trieàn mieân vaêng vaúng tieáng hôøn ñau

Sau löng dó vaõng kinh hoaøng laém

Cuoái kieáp mong sao traû nôï ñaàu.

(Neáu Phaûi)

Nhöng daân vaø nöôùc ñang trieàn mieân ñau khoå! OÂng phaûi laøm sao ñaây?

Töông lai naøo höùa heïn thaàn tieân

Cho nöôùc cho daân heát muoän phieàn

Neáu phaûi neân caàu ta thaû nhòp

Mong raèng queâ meï höôûng bình yeân.

(Neáu Phaûi)

Khi thaáy ngöôøi vui maø loøng mình thì quaën thaét ñôùn ñau. Caøng nghó tôùi ñoàng baøo ruoät thòt bò löu ñaøy treân chính queâ höông mình, taùc giaû ñaõ thoát leân:

Queân sao ñoàng baøo thaân thuoäc coøn kia

Moãi luùc ñi saâu vaøo vuøng hiu haét

Ñeán caû thöông yeâu cuõng phaûi chia lìa.

(Khi Thaáy Ngöôøi Vui…)

Döôøng nhö thi só Höõu-Phöông raát sôï muøa Ñoâng. Haàu heát trong suoát thi taäp “Nöôùc Non Ta Thaêm Thaúm Noãi Buoàn” vaø “Kieáp Löu Ñaøy”, thi só Höõu-Phöông luoân luoân nhaéc tôùi caûnh vaät muøa Ñoâng, nhöõng caûnh tuyeát phuû traéng xoùa, nhöõng ngaøy daøi aûm ñaïm theâ löông, nhöõng caønh caây truïi laùbuoàn hiu haét… Vì oâng voán laø keû traàm tö neân khoâng sao ngaên ñöôïc noãi buoàn khi nhìn thaáy muøa Ñoâng ñang tôùi:

Trôøi daãu raát quen vaãn aåm muø

Ñaát daãu thaân nhieàu nhöng buoát laïnh

Huoáng chi hoàn keû voán traàm tö.

(Muøa Ñoâng Laïi Ñeán)

Kieáp löu vong laøm cho loøng thi só caøng ngao ngaùn hôn khi ñoái dieän vôùi muøa Ñoâng:

Maáy muøa Ñoâng nöõa vaãn ñôøi löu ly.

(Laïnh Ñoâng)

Duø chöa tôùi muøa Ñoâng ñi nöõa thì loøng thi só cuõng khoâng theå naøo vui söôùng cho ñöôïc, bôûi vì:

Haún so saùnh theá naøo töï do vaø ñaûng thuoäc

Coõi tha höông vui söôùng cuõng ô hôø.

(Nhaän Chaân)

Thi só Höõu-Phöông oâm aáp tình queâ trong loøng moät caùch thieát tha cho neân luùc naøo oâng cuõng ñeàu nhaéc tôùi queâ höông:

Saâu trong caùi xoù ñôøi ta vaãn

OÂm aáp tình queâ vôùi thieát tha.

(Nhôù Queâ)

Roài muøa Ñoâng cuõng phaûi ñi qua ñeå nhöôøng choã cho muøa Xuaân tôùi. Nhöng Ñoâng taøn hay Xuaân tôùi, noãi buoàn cuûa thi só Höõu-Phöông vaãn chaát ngaát, bôûi vì oâng luoân luoân höôùng veà queâ höông.

Vaãn laø vieãn xöù khôi vôi

Öôùc mô chaát tôùi thieân ñöôøng

May ra thaáy chuùt veû buoàn AÙ Ñoâng.

(Buoàn AÙ Ñoâng Giöõa Trôøi Vieãn Xöù)

Daãu raèng ôû xöù ngöôøi vaãn coù ñuû boán muøa Xuaân Haï Thu Ñoâng, nhöng khoâng coù muøa naøo laøm cho thi só Höõu-Phöông vui höôûng laïc caûnh caû. Muøa xuaân ñang tôùi ôû xöù Myõ, nhöng muøa xuaân cuûa thi só  ñaõ cheát trong loøng khi maát queâ höông:

Muøa Xuaân nhö ñaõ xa xoâi coõi naøo.

(Ñöøng Nhaéc Nöõa Chuyeän Ngaøy Qua)

Qua moät ñeâm daøi thao thöùc, saùng tænh daäy chôït thaáy cuoäc ñôøi buoàn teû nôi xöù laï queâ ngöôøi:

Cuoäc soáng nghe ñaõ buoàn

Ngaøy naøo trong mong ñôïi

Nieàm vui beán töông phuøng.

(Chæ Laø Meânh Moâng)

Daãu laø maøu xanh bieác cuûa laù caây, aáy theá maø noù cuõng gôïi leân moät noãi ñau buoàn trong loøng thi nhaân. Bôûi vì caùi thaân tò naïn trô vô nôi ñaát khaùch thì laøm sao maø khoâng buoàn cho ñöôïc?

Hoàn ta lô löûng giöõa vuøng ñìu hiu.

(Ngheïn Ngaøo Troâng Thaáy Maøu Xanh Caây Laù Xöù Ngöôøi)

Roài muøa Xuaân nôi xöù ngöôøi laïi tôùi, aáy theá maø thi só cuõng khoâng caûm thaáy vui cho ñöôïc!

Ngôø ñaâu vöôøn ñaõ ruïng nhieàu caùnh hoa

      Laïnh Ñoâng coøn ñoù buoát da

Nieàm vui chôït thaáy xoùt xa lanh luøng.

(Ñaàu Xuaân Ñi Xem Hoa Ñaøo Nôû)

Khi laù ñaõ xanh treân caønh, caûnh vaät thaät laø töôi maùt. Nhöng ñoái vôùi thi só Höõu-Phöông, maøu xanh töôi maùt aáy cuõng laøm cho oâng chaïnh loøng nghó tôùi thaân phaän löu vong:

Noãi loøng chung ñaäu nghóa ñôøi vong noâ.

(Bieån Laù)

Caûnh aên nhôø ôû ñaäu nôi xöù ngöôøi thì laøm sao loøng mình vui cho ñöôïc! Caùi ñau nhaát laø khi nghó tôùi moät thôøi kieám cung ngang doïc bò chìm vaøo queân laõng:

Moät khoaûng daøi löu vong

Ai töøng giöông cung noû

Coøn nghó gì nöõa khoâng?

(Ai Töøng Giöông Cung Noû)

Moät böõa côm ngon cuûa gia ñình cuõng laøm cho thi só Höõu-Phöông phaûi suy nghó vaø nhôù veà queâ höông nôi coù thaân baèng quyeán thuoäc ñang chaïy lo töøng böõa maø vaãn khoâng ñuû no:

Moät böõa côm ngon

Laøm ta suy nghó

Tìm ñaâu myõ vò.

Ngaøy xöa ñaày ñoàng

Gaïo thôm luaù toát

Baây giôø naõo nuøng

Nhaø xieâu maùi ñoät.

(Hieän Taïi vaø Ngaøy Qua)

Chính vì quaù tha thieát tôùi queâ höông cho neân thi só Höõu-Phöông cuõng daën loøng mình khoâng ñi nghæ heø nhö nhöõng ngöôøi ñoàng höông khaùc. Bôûi vì tìm vui cuõng chaúng ích lôïi gì trong khi trong loøng mình ñang ngoån ngang traêm moái saàu ñau:

Söïc nhôù tìm vui chaúng ích gì

Queâ cha ñaát meï daøi ñau xoùt

Vaãn laém ngöôøi mô moät chuyeán ñi.

(Söïc Nhôù)

Ñoâi khi suy nghó veà cuoäc ñôøi, thi só Höõu Phöông ñaõ buoäc mieäng than:

Ñaéng cay nghìn noãi maáy baên khoaên

Vui naøo dai daúng buoàn khoâng gôïi

Cuõng maõi nhaäp nhoøa chuyeän gioù traêng.

(Moät Khoaûng Ñôøi Qua)

Nhöõng öôùc mô cuûa thôøi quaù khöù giôø ñaây ñaønh phaûi giaõ töø trong côn uaát ngheïn cuûa ngöôøi anh huøng ngaõ ngöïa:

Maûnh trôøi naøo ñoù toâi mô öôùc

Maûnh hoàn naøo ñoù toâi mong giöõ

Chæ laø hö aûo boùng hoaøng hoân.

(Öôùc Voïng Giaõ Töø)

Noãi buoàn luoân chaát ngaát trong hoàn, nhöng thi só Höõu-Phöông vaãn vöõng nieàm tin vaø nuoâi chí khí phuïc thuø:

Vun theâm chí quaät cöôøng

Sau moät laàn thua baïi

Thaønh trì phaûi vöõng hôn.

Vöõng loøng ñi! Chieán só!

Khi ñaõ quyeát taâm roài

Ngaøy qua thoâi ñöøng nghó

Ngaøy mai raïng höôùng trôøi.

(Ai Töøng Giöông Cung Noû)

Vì vieäc quang phuïc ñaát nöôùc khoâng phaûi moät sôùm moät chieàu maø thaønh töïu ngay, cho neân oâng khuyeân ta neân löu taâm ñeán vieäc “troàng ngöôøi” cho mai haäu:

      Troàng ngöôøi voán ñeå caàu mong

Ñoåi thay cuõng chaúng sôøn loøng quoác gia

      Caøng xa caøng thaáy nhôù nhaø

Anh em vaãn ñoù thieát tha maõi coøn.

(Troàng Ngöôøi Cho Mai Sau)

OÂng khuyeân moïi ngöôøi neân ñoaøn keát laïi, vì leõ:

Ngöôøi quoác gia chæ coù moät taâm tö

Thoáng khoå ñoàng höông xui ta keát hôïp

Muïc ñích giuùp chinh nhaân mau thaéng cuoäc

Dieät baïo taøn bình trò laïi giang san

Ñöôïc soáng ñaây töông ñoái ñaõ huy hoaøng

Khoâng theå ñeå phoâi pha baàu nhieät huyeát

Baøi hoïc naøo giaù trò hôn ñoaøn keát

Ngöôøi Vieät tha höông xin chôù höõng hôø.

(Baøi Hoïc Ñoaøn Keát)

Thi só Höõu-Phöông ñaõ ñaët ñaát nöôùc queâ höông leân treân taát caû moïi vaán ñeà vaø oâng khaúng ñònh raèng Vieät Nam seõ khoâng bò phai môø nhö moïi ngöôøi suy töôûng:

Vieät Nam khoâng chaøo thua

Phaûi huy hoaøng saùng giaù

Vieät Nam khoâng phai môø.

(Nöôùc Non Laø Taát Caû)

Vaø oâng luoân mô öôùc moät ngaøy huy hoaøng treân ñaát nöôùc seõ tôùi:

Neáu ta chöa veà ven bieân ñoù

Chaúng phaûi phai sôøn yù ñaáu tranh

Maø bôûi ngöôøi ta khoâng muoán giöõ

Nguyeän theà vì nöôùc chaúng maøng danh.

. . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . .

Neân ta luoân nghó ngaøy mai aáy

Thoân xoùm ven bieân ngaäp saéc vaøng

Soïc ñoû ngaøy xöa böøng ñoû laïi

Huy hoaøng phôi phôùi khaép trôøi Nam.

(Neáu…)

Tuy khoâng xoâng xaùo hoaït ñoäng nhö nhieàu ngöôøi khaùc, nhöng thi só Höõu-Phöông luùc naøo cuõng höôùng taâm veà queâ höông moät caùch chaân thaønh vaø tha thieát. OÂng mô öôùc “maët trôøi töï do” haõy moïc treân queâ höông Vieät Nam thaân yeâu ñeå caøn queùt luõ Coäng saûn hung taøn:

OÂi! Vieät Nam! Vieät Nam!

Vaøng son naøo toâi aáp uû

Thaân aùi naøo toâi löu giöõ

Xin maët trôøi ñöøng queân

Haõy ñoå naéng thaät nhieàu

Hoûa thieâu loaøi quûi ñoû

Cho ñaát nöôùc toâi

Coäng saûn seõ khoâng coøn

Chæ coøn moät Vieät Nam

Trung hoøa nhaân nghóa.

(Xin Haõy Giöõ Giuøm Toâi Maët Trôøi)

Luaän veà tình nghóa vôï choàng, coù leõ thi só Höõu-Phöông laø ngöôøi thaám thía nieàm ñau nhaát trong giôùi laøm thô:

Thoùi ñôøi hai chöõ moät nguoàn xoùt xa.

(Ñaâu Laø Tình Nghóa)

Cuoäc tình ví nhö côn soùng voã bôø caùt traéng hay moät chieàu loäng gioù ôû ngoaøi bieån khôi:

Chuøn maây loäng gioù

Ngöôøi khoâng thaån thôø

Quyeán luyeán chi ta.

(Cuoäc Tình)

Vaø cuõng coù luùc cuoäc tình meânh moâng nhö bieån caû:

Ngöôøi xöa ngaång maët

Muoän roài chôø troâng

Tình xöa hiu haét.

(Meânh Moâng)

Trong moät baøi vaên xuoâi, thi só Höõu Phöông ñaõ coù caùi nhìn veà Tình Yeâu, Haïnh Phuùc vaø Ñöùc Tin nhö sau:

“YÙ nghóa cuoäc soáng xuyeân qua nhöõng meänh ñeà heä troïng nhö Tình Yeâu, Haïnh Phuùc, Ñöùc Tin… coù theå khoâng coøn laø gì nöõa heát. Caùi coù caùi khoâng vaû chaêng chæ mang moät tính chaát phuø du vaø vay möôïn maø thoâi.” (Töø Moät Va Chaïm…)

Tuy nhieân, thi só Höõu-Phöông coù moät ñôøi soáng taâm linh thaät laø vöõng chaéc, cho neân oâng ñaõ xaùc quyeát:

Ai ñaõ cuoàng meâ

Chæ coøn coù ñaïo

Saùng soi loái veà.

(Ñôøi Nhö Truõng Saâu)

Vaâng, thi só Höõu-Phöông ñaõ ñöôïc soi saùng loái veà Nöôùc Chuùa. Duø noãi ñau maát nöôùc voâ cuøng xoùt xa trong loøng thi nhaân nhöng söï ra ñi ñoät ngoät vaø vónh vieãn cuûa thi nhaân ñaõ hoùa giaûi noãi ñau buoàn aáy cho oâng ñeå oâng ñöôïc thanh thaûn veà vôùi Chuùa.

      Theá laø moät kieáp noåi troâi

(Moät Ngaøy Naéng Taét)

Töø nay, thi só Höõu Phöông khoâng coøn phaûi vöông vaán nöõa veà cuoäc ñôøi tò naïn baát ñaéc dó maø oâng ñaõ gaùnh chòu trong quaõng ñôøi coøn laïi. Noãi buoàn cuûa oâng ñaõ chaám döùt cuøng vôùi thi taäp naøy. Mong raèng nhöõng doøng taâm tình chia xeû naøy, thay cho neùn taâm höông, seõ laøm cho thi só Höõu-Phöông mæm cöôøi thanh thaûn nôi mieàn Laïc Caûnh.

(Ñöùc Phoá, ngaøy 25 thaùng 2 naêm 2001)